Średniowiecze

krzysiekk

:Sredniowiecze- wprowadzenie

1. Czas trwania epoki
Od 476 r- upadek cesarstwa zachodnio rzymskiego do:
-1453 r.- zdobycie Konstantynopola przez Turków
-wytąpienie Marcina Lutra 1517
-1450 r. ruchoma czcionka
-1492 r. odkrycie Ameryki
-teoria heliocentryczna Mikołaja Kopernika

2. Nazwa Epoki
Średniowiecze- okres pomiędzy wspaniałym antykiem i wspaniałym renesansem. Z łac. media aetas lub medium aevum

3. Światopogląd
św. August
- nawiązywał do filozofii Platona- dualizm
- człowiek jest duszą uwięzioną w ciele
- człowiek jest źródłem zła, Bóg nie stworzył zła
- filozofia dramatyczna- człowiek jest rozdarty między ciałem(grzech,szatan), a duszą(ideał, Bóg), człowiek musi zrezygnować ze wszelkich przyjemności "cielsnych" np. jedzenie.

św. Tomasz z Akwinu
- nawiązywał do filozofii Arystotelesa
- człowiek to połaczenie duszy i ciała
- człowiek poznaje dzięki rozumowi i wierze- scholastyka
- wszystko jest hierarchicznie uporządkowane

św. Franciszek
- uważał, że wszystko co stworzył Bóg jest piękne i godne miłości
- pokazał, że ubóstwo nie jest wyłącznie cierpieniem i przedmiotem zagłady
- był ascetą
- wyróżniał się miłością do świata i radością
- wyrzekł się bogactw
- służył chorym i ubogim
- założyciel zakonu franciszkanów
- wyznawał zasadę ewangeliczną
- nie okaleczyłby swojego ciała

.:Sredniowiecze- SZTUKA

1. Style w architekturze:

* ROMAŃSKI:
- rozwijał się w XI i XII w. w Europie. Miał charakter głownie sakralny, a jego dokonania wiązały się orzede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktów i cystersów. Sztuka romańska nawiązywała do sztuki późnoantycznej, lecz jej nie naśladowała. Była odbiciem ścisłej hierarhizacji stosunków społecznych i surowości w ujmowaniu spraw religijnych. Architektura romańska operowała zrytmizywaną, wymierną przestrzenią dzięki zastosowaniu przęseł w budowlach stanowiących zespół geometrycznych brył wznoszonych z kamiennych ciosów. W rzutach stosowano formy centralne(okrągłe i wieloboczne) oraz plan krzyża łacińskiego w typie poantycznej bazyliki z kryptą pod chórem, z jednym lub trzema portalami(dekoracyjne obramowanie drzwi, ukształtowane z form architektonicznych i rzeźbiarskich. Budowano bardz okazałe portale kościelne uskokowe, zdobione kolumienkami i rzeźbionym tympanomem. Stosowano też portale o obramieniach z profilowanej, glazurowanej cegły.) flankowanymi dwiema wierzami w częsci zachodniej, niekiedy też z parą wież na ramionach transeptu i wieża na skrzyżowaniu naw. W części wschodniej wznoszono 3,5 lub 7 apsyd albo wieniec kaplic promienistych. Pod koniec XI w. rozwinięto różne sklepienia: kolebkowe, krzyżowo-żebrowe, kopułowe, żebrowe. Do głównych elementów elementów stylu romańskiego były filary, arkady, empory, bifonia, triforia. Do budynków w stylu romańskim należą pierwsze katedry w Gnieźnie, Płocku, Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu, Opatowice- kolegiaty, klasztor w Tyńcu, kolegiata w Krusznicy, w Strzelnicy
* GOTYCKI
- na gotyckiej architekturze Francji wzorowała się niemal cała Europa. W Anglii dominował horyzontalizm i duąa długość budowli , podwójne transepty. Do najwspanialszych należą katedry w Cantebury, Walls, Lincoln. Gotyk rozwijał się w kilku fazach od połowy XII w. i trwał do końca XV w. Styl gotycki był przede wszystkim stylem sakralnym opartym na systemie myśli religijnej związanej ze sholastyką. Jedną z podstawowych cech sztuki gotyckiej był uniwersalizm widzoczny w obowiązującej wykładni podstawowych prawd wiary. Realizował ją język artystyczny operujący symbolem, alegorią, schematem i typem ikonograficznym. Typowa katedra francuska reprezentuje typ 3-nawowej, transeptowej bazyliki z półkulistym chórem z obejściem otoczonym wieńcem kaplic, z fasadą zachodnią 2-wieżową mającą zwykle 3 portale, nad którymi mieści się ogromna rozeta. Kościół Mariacki w Toruniu, barbakan w Krakowie, Wawel, ratusz we Wrocławiu, Katedra w Ulm, Zamek w Malborku.

2. Malarstwo średniowieczne i rzeźba średniowieczna
Średniowiecze przyjmowało starożytne pojmowanie sztuki, jednak zaczęto wprowadzać pewne rozróżnienia- wydzielono np. domenę typowo 'intelektualnych' sztuk wyzwolonych czy sztuki mechaniczne (wytwórcze, operatywne). Malarstwo tablicowe, tryptyki
- równoczesność zdarzeń- na jednym obrazie przedstawiano obok siebie wydarzenia zachodzące w różnym czasie.
- postacie ludzkie pozbawione są wierności wobec anatomicznej budowy, ciało ludzkie ulega deformacji(wydłużeniu), za to z niezwykłą siłą ukazane zostają uczucia, np. cierpienie.
- upodobanie do scen okrutnych(sceny Sądu Ostatecznego lub ukrzyżowanie Jezusa); malarze chętnie pokazują emocje, bardzo realistynie przedstawiają sceny tortur i męki.
- stosowanie symboli i alegorii w sztuce
- motyw danse macabre- taniec śmierci- jako jeden z popularnych motywów w sztuce.
- wykorzystywano złote tło
- nie stosowano trójwymiarowości
Freski i malowidła ożywiały, ale i dodawały dostojeństwa, splendoru i tajemniczości. Ich głęboka, pełna kolorystyka, symetryczna i rygorystyczna kompozycja, majestatyczny bezruch przedstawionych na nich postaci robiły niepokojące wrażenie. Najczęściej powtarzające się się motywy:
- Chrystus na tronie
- postać Matki Boskiej z Dzieciątkiem
- scena zwiastowania
- sceny z Apokalipsy św Jana, Pieta

3. Muzyka
Muzyka średniowiecza uropejskiego rozpoczyna się od przyjęcia chrześcijaństwa, od wprowadzenia rzymskiego śpiewu kultowego, znanego pod nazwą śpiewu gregoriańskiego, może dlatego że tworzywo tego śpiewu miało na długie lata decydować o rozwoju muzyki i o jej przemianach. Rozwój muzyki zależy od rozwoju liturgii chrześcijańskiej; uwidacznia się to już w okresie wczesnego chrześcijaństwa z jego jednogłosowymi hymnami, sekwencjami, tropami i psalmami, z wolna przeradzającymi się w typową dla średniowiecza organalną wielogłosowość. Dopiero w naszym tysiącleciu pojawiają się elemęty muzyki świeckiej- liryka trubadurów i truwerów, pieśni minnesingerów.Stopniowo obok teoretyków zaczynają dziłać twórczy szkół, takich jak słnna szkoła Notre Dame w Paryżu. Jest to jednak epoka nie tylko rozwoju, co epoka religijnej kontemplacji i tradycyjnego przekazu. Ale kompozytorzy muzycznych epok ars antiqua i ars nova zfobywają sięz wolna na odkrycia już nie w dziedzinie teorii, lecz w zakresie samej kompozycji.

4. Teatr
Kościół niechęny byłwzględem sztuk teatralnych, uważając, żę to przejaw zepsucia. Jednak później zostałprzyjęty przez duchownych kreując misteria(oparte na wątkach biblijnych) oraz mirakle. Z czasem spektakle stały sie świeckie. Misterium, dramat liturgiczny, moralitet- walka dobra ze złem, dobro zwycięża. Pierwsze formy to krótkie sceny, w trakcie mszy.

BOGURODZICA

Bogurodzica dziewica1, Bogiem sławiena Maryja,
U twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja!
Zyszczy nam, spu<ś>ci nam.
Kyrieleison.

Twego dziela Krzciciela, bożycze,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz11 modlitwę, jąż nosimy,

A dać raczy, jegoż prosimy:
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie ra<j>ski przebyt.
Kyrieleison.

- nie wiadomo kiedy powstał, prawdopodobnie ok XIII w.
- jest to pierwszy tekst w całości pisany po polsku
- jest to wiersz rymowo-zdaniowy
- występują rymy zewnętrzne i wewnętrzne np. "Bogurodzica dziewica"
- występują apostrofy
- występuje paralelizm budowy : apostrofa- prosba, apostrofa-prosba
- motyw Deesis (kompozycja przedstawiająca trzy postacie: Chrystusa jako sędziego, Marię i Chrzciciela jako pośredników)
- 1 apostrofa do Maryji, a druga do Chrzciciela
- 1 prośba o wstawiennictwo u Pana, a druga o chleb, dostatek i wieczne zbawienie
- użyty jest język, który dla nas jest archaiczny: archaizmy leksykalne, fonetyczne, fleksyjne

POSŁUCHAJCIE BRACIA MIŁA- LAMENT ŚWIĘTOKRZYSKI
- ma formę planktu
- jest to monolog liryczny
- liryka bezpośrednia, wprost określone uczucia i myśli
- ukazana jest Matka Boska jako zwykła osoba, która widzi na krzyżu swego syna
- sytuacja: Jezus umiera, Matka jest pod krzyżem
- podmiotem lirycznym jest Matka Boska
- motyw- stała matka boleściwa
- jak każda matka nie potrafi znieść bólu, cierpienia duchowego po stracie. Realizm psychologiczny- dzięki temu staje się bliższa ludziom.
- opłakiwała dziecko
- chce podzielić się smutkiem
- lamentuje, że nie jest w stanie pomóc
- szuka winowajcy, nie może zaakceptować śmierci
- nie może znieść myśli, że Jezus nie żyje. Matka Boska jest ukazana od strony uczuć, które posiada człowiek

epitety do Jezusa ukazują miłość Maryji:
- "synku miły i wybrany"
- "jednegociem syna miała"
- "miłym synem kraśnym"

KWIATKI ŚW. FRANCISZKA
- zwraca się do Boga wyrażając, że nie ma od niego wyższej wartości.
- wychwala Księżyc, gwiazdy, ogień, wodę, wiatr i ziemię, które zostały przez Boga stworzone, są na cześć Boga i na pożytek ludziom.
- daje świadectwo Boga przed nadanie ogniowi, wodzie itp. cech ludzkich "przez brata naszego"
- ukazuje ideę miłości człowieka, który ma przebaczać, być pokorny i silny duchowo
- ukazuje dwa rodzaje śmierci: cielesną, którą wychwala i duchową, która jest biadą dla człowieka.

ŚWIĘTY SZYMON SŁUPNIK (Stanisław Grochowiak- wiersz współczesny)
- występują kontrasty
- zamordowano chłopaka "A ludzie chłopaka na szafot przywiedli..."- ukazano, że Szymon Słupnik sam wystawił się na cierpienie, ale ludzie sami kogoś na to wystawiają przeciw jego woli, chociaż być może był niewinny
- odczucia autora do poczynań Słupnika są negatywne: "I piał..."
- śmierć Słupnika wg. autora jest bezsensowna- uciekł od życia, nie interesują go ludzie, mógłby np. wstawić się za cierpiącymi ludźmi
- "Powołał mnie Pan na bunt" - poeta buntuje się przecuw złu- kontrast między Słupnikiem, który się nie bał cierpienia, ale nic nie zrobił

.:SREDNIOWIECZE-SYMBOLE

SYMBOLIKA APOKALIPSY ŚW. JANA
Apokalipsa - Słowo apokalipsa pochodzi z języka greckiego (apokalipsis ) i oznacza odsłonięcie, objawienie. Nazwę tę nosi ostatnia księga Nowego Testamentu, która powstała w czasie prześladowań pierwszych chrześcijan zapoczątkowanych w 64 r. n.e. za Nerona. Autorem jej jest św. Jan ewangelista, który doznał objawienia (według tradycji) na wyspie Patmos. Apokalipsa jest pełna symboliki trudnej do zrozumienia. Jest to szczególny rodzaj wypowiedzi biblijnej opisującej tajemnice czasów ostatecznych i wyjaśniającej sens dziejów. Apokalipsa jako ostatnia księga Biblii zamyka całość „historii świętej”. Księga zawiera wizje apokaliptyczne i ma wyraźne piętno prorockie. W 7 wizjach proroczych ukazane są pod postaciami symbolicznych obrazów „dzieje przyszłych cierpień i końcowego triumfu”, kościoła i tych wiernych którzy doznali tego zbawienia na „Sądzie Ostatecznym”. „Księga Objawienia” należy do gatunku apokaliptyczno – prorockiego istniejącego w literaturze judajskiej dla której księga Daniela (proroka) jest wzorem. Stąd mamy skomplikowaną symbolikę, atmosferę napięcia i grozy, kosmiczną katastrofę zawikłaną myślą, która obraca się wokół przyszłości nieznanej i trudnej do przewidzenia . Wizje są środkami pozwalającymi przekazać treść nie jasną, skomplikowaną. Autor nakreślił w niej obraz ludzkości i dzieje Kościoła.

- Lew – zwycięstwo
- Łuk – magiczna moc
- Pieczęć – zakończenie, wyrok
- 4 – liczba ziemska, wymierna, materialna
- Alfa i Omega – początek i koniec
- Purpura – upokorzenie
- 7 – liczba mistyczna i tajemnicza
- 7 gwiazd – Aniołowie 7 kościołów – kapłani
- 7 świeczników – 7 kościołów
- Anioł – Biskup kościoła
- 666 – znak szatana
- drzewo oliwne – sprawiedliwość
- waga – sprawiedliwość
- Babilon – symbol miasta grzechu i obłudy
- 3 – Trójca Święta
- 44 – liczba mistyczna
- 12 – Apostołowie
- wąż – szatan
- jezioro ognia – piekło
- zwierze z ludzką twarzą – śmierć
- Wół – siła
- Orzeł – zręczność
- 7 pieczęci – symbol wyroków Bożych
- bestia – antychryst
- jeźdźca na białym koniu – symbolizuje zwycięstwo ewangelii
- jeździec na koniu barwy ognia – symbolizuje wojnę
- jeździec na czarnym koniu z wagą w ręce – symbolizuje głód
- jeździec na koniu trupio białym – śmierć
- Baranek – Chrystus
- 24 starców – 24 świętych ze Starego Testamentu
- biel – czystość i szlachetność
- złote wieńce – dostojeństwo
- 7 lamp – 7 darów Ducha św.
- Morze – dystans
- 4 zwierzęta – 4 strony świata
- skrzydła – kosmos
- człowiek – mądrość
- smok – zło
- niewiasta – Maryja, lud Boży
- 12 gwiazd – 12 pokoleń Izraela
- rogi – siła
- 7 głów szatana – pełnia zła
- księżyc – nieumiejętność
- pustynia – czas odpoczynku i próby
7 czaszek – plagi zesłane na świat

____________________________________________________
UWAGA! Post jest przeznaczony do użytku wszystkich klas. Moze sie przydac np do przygotowania na mature.
Jesli ktos chce dodac cos do tego postu: jakies informacje, daty, osoby, to jest to jak najmilej widziane. Prosze jednak unikac w tym poscie rozmow innych niz dotyczacych tego tematu. Pozwoli to oczywiscie utrzymanie przejrzystosci posta.
Pozdrawiamy Redakcja

	Forum (nie)OFICJALNE Forum Szkolne Strona Główna -> Polski	Wszystkie czasy w strefie CET (Europa)
Strona 1 z 1